26 sep 2023 | Met een klein clubje (snel) een goed plan ontwikkelen

Interview met Tom van der Poel, directeur Theater de Speeldoos Baarn:

‘Hou vol!’. Ontelbare keren is het hem de afgelopen week op straat toegeroepen sinds het verschijnen van de open brief waarin voorzitter Roel Burgman namens het bestuur van Theater de Speeldoos de gemeenteraad opriep om besluiten over de toekomst van het theater niet nog langer uit te stellen.

Toch ziet hij wat er nu gebeurt niet als wedstrijdje armdrukken tussen gemeenteraad en Speeldoos, benadrukt hij. Het liefst zou hij met een klein team van deskundige ambtenaren - en die heeft Baarn - snel een realistisch plan willen uitwerken. Inzet daarvan: de toekomst van het mooiste kleine theater van Nederland veilig stellen en voor de Baarnse gemeenschap de kosten niet nog verder laten oplopen.

4000 Steunbetuigingen
Een inderhaast door operazanger Michael J. Scott opgezette petitie heeft laten zien dat De Speeldoos op minstens de steun van 4000 sympathisanten kan rekenen. De meeste komen uit Baarn, maar sympathiebetuigingen zijn er ook uit de wijde omgeving. De helft is anoniem, meldde de Baarnsche Courant in een commentaar. Maar dat is een misverstand. ‘Van alle deelnemers aan de petitie zijn naam, woonplaats en emailadres bekend bij de petitionaris’, zegt Tom van der Poel. ‘Dat bijna de helft niet in het openbaar zijn naam wilde prijsgeven zegt iets over het huidige maatschappelijke klimaat. Veel mensen voelen zich kennelijk niet meer veilig om mee te doen aan een openbare discussie. Dat geeft te denken’.

Ontroerend zijn, naast alle publieke reacties, ook de kleine gebaren. Een donatie van tweehonderdvijftig euro, maar ook een bedrag met vier nullen! Baarn houdt van De Speeldoos. Het blijkt niet alleen uit de bezoekersaantallen maar ook uit de 850 Vrienden. Dat versterkt het vertrouwen van Tom van der Poel dat de actie ‘Red Theater de Speeldoos’ kan uitgroeien tot een betekenisvol burgerinitiatief, misschien ook wel met brede financiële steun van de fans, zodat de gemeenteraad in de toekomst niet met een hogere, maar juist met een lagere rekening te maken krijgt.

Belangrijk voor de lokale economie
In een commentaar beschreef de Baarnsche Courant de dilemma’s waar de gemeenteraad voor staat. Er zijn veel wensen en er is weinig bereidheid om keuzes te maken. Veel bezoekers van De Speeldoos komen uit omliggende gemeentes. Als het theater zo’n belangrijke regionale functie vervult, laat anderen dan meebetalen, was in de Baarnsche Courant de suggestie. Waarom moeten die ‘vreemdgangers’ meeprofiteren van de 18 euro die de gemeente nu per inwoner in De Speeldoos stopt? ‘De bezoekers van buiten betalen de volle prijs, ze eten en drinken in Baarn en dragen zo bij aan de lokale economie. Vraag maar eens aan de horeca. Zonder die steun van de bezoekers van buiten Baarn zou zo’n voorziening voor Baarn überhaupt niet mogelijk zijn. Als ik geen mensen uit de regio meer krijg kan ik geen voorstellingen meer boeken. Dit geldt overigens voor alle theaters in Nederland.’

Niet meer, maar minder
Het gaat niet om het binnen harken van meer subsidie, benadrukt Tom van der Poel. ‘We willen de exploitatie verbeteren. We gaan altijd voor een goede balans van inkomsten van derden, bezoekers en subsidie. Allemaal afgezet tegen de inhoudelijke ambities die we met elkaar voor de langere termijn afspreken’. Van der Poel komt uit het bedrijfsleven en ziet het theater als een maatschappelijk onderneming die met goed beleid zoveel mogelijk op eigen benen moet staan. Uit een rapport van Berenschot blijkt dat dit al aardig lukt, maar het kan nog beter, zegt hij. Door het gebouw duurzamer te maken, door bouwkundige aanpassingen waardoor meer zalen tegelijk verhuurd kunnen worden, door de keuken te moderniseren. Daardoor nemen de gebruiksmogelijkheden toe en dalen de jaarlijkse exploitatiekosten. ‘Ik zie het als een uitdaging om de kosten naar beneden te krijgen’. Maar het lukt niet als er gekozen wordt voor tijdelijk oplappen. ‘Dan gooien we opnieuw goed geld naar kwaad geld en gaan we straks naar 20 euro per inwoner of meer. Ter vergelijking: de bibliotheek ontvangt 18 euro en sporthal De Trits 25 euro per inwoner'.

Hoeveel geld is er nodig?
Hoeveel geld is er nodig om De Speeldoos in de huidige vorm te redden? ‘Er circuleren verschillende bedragen, maar het zijn gissingen. We weten het pas als we aan tafel hebben gezeten en een goed plan hebben gemaakt. Met open vizier. Het is belangrijk dat we praten zonder beperkingen vooraf. Dan wordt vanzelf duidelijk wat wel en niet realistisch is’. Hij beseft heel goed dat Baarn net als alle andere gemeentes voor een enorme bezuinigingsopdracht staat. ‘Er is maar één kans om het goed te doen’.

Overal in het land ontstaan burgerinitiatieven waarbij bewoners taken van de gemeente deels overnemen, maar dan wel met steun van de overheid. De vierduizend sympathiebetuigingen die de petitie opleverde geven hem het vertrouwen dat zoiets ook in Baarn moet lukken. ‘Ik knok voor mijn mensen en het theater. Ik gooi de handdoek niet in de ring’. Ik houd me vast aan mijn ervaringen tijdens de coronacrisis, merkwaardig genoeg een bijzondere tijd, waarin door de omstandigheden gedwongen rond De Speeldoos nieuwe succesvolle ideeën zijn ontwikkeld. ‘Toen hebben we laten zien dat we in Baarn in staat zijn om het onmogelijk mogelijk te maken’.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

13 sep 2023

De afgelopen tijd heeft ons theater bijzonder veel verontruste reacties ontvangen n.a.v. artikelen in de lokale en regionale kranten (faillissement Speeldoos etc), n.a.v. de raadsstukken en de bespreking in de Gemeenteraad. In onderstaande tekst geven we aan dat voor het afwenden van een faillissement er wat anders nodig is, dan alleen meer geld op de korte termijn. We leggen uit wat het probleem is en welke oplossing we zien.

----------------------------

Aan de inwoners van Baarn

Red Theater de Speeldoos

We kunnen ons voorstellen dat bezoekers van ons theater zijn geschrokken van berichten in de lokale media dat theater De Speeldoos bij ongewijzigd beleid afstevent op een faillissement.  Het klopt dat de dag waarvan je hoopt dat hij nooit zal komen dichterbij komt. Om dat af te wenden is meer nodig dan alleen maar meer geld voor de korte termijn. Te lang zijn politieke besluiten uitgesteld. Als er nu geen knopen worden doorgehakt zal Baarn een unieke voorziening verliezen: het mooiste kleine theater van Nederland, bakermat van artiesten als Youp van 't Hek, ankerpunt voor velen, thuisbasis voor tal van verenigingen, verbindende factor in onze gemeenschap.

Wat is er aan de hand en wat is de oplossing? 
Het fundament onder De Speeldoos is ijzersterk. Dat is niét het probleem. De programmering staat als een huis, ook naar landelijke maatstaven. Artiesten komen graag naar Baarn, we trekken veel bezoekers. Onze culturele maatschappelijke bijdrage is groot: menig kind en ouder hebben hun kind zien shinen op de bühne, diverse amateurverenigingen en stichtingen hebben onderdak en/of organiseren voorstellingen en andere activiteiten. Hierdoor ontstaat in ons dorp de broodnodige verbinding, ontmoeting en inspiratie.

Ook de exploitatie, dus het vermogen om geld te verdienen met andere activiteiten, is op orde. De Speeldoos is gewild bij commerciële partijen die er graag hun bijeenkomsten organiseren. Dat is niet het hoofddoel maar een prettige bijkomstigheid waardoor de kosten voor andere gebruikers, de vele verenigingen en scholen die we gastvrijheid bieden (wél een hoofddoel), laag gehouden kunnen worden.  Het onderzoeksbureau Berenschot dat in opdracht van de gemeente een onderzoek uitvoerde is in zijn verslag complimenteus: de mogelijkheden om inkomsten te genereren worden optimaal benut.

Wat is het probleem?
Zijn we als bestuur verrast door deze berichten? Nee, de afgelopen jaren hebben we er vaak voor gewaarschuwd en oplossingen aangedragen. Maar politieke beslissingen bleven uit. Noodzakelijk onderhoud werd uitgesteld, mede daardoor is het gebouw verouderd. Daardoor liepen de kosten onnodig op. Het dak is versleten, het gebouw onvoldoende duurzaam, voorzieningen die geluidsoverlast moeten tegengaan zijn afwezig waardoor er beperkingen zijn in het gebruik. Mede daardoor loopt het tekort op. Dat is dus niet het resultaat van slecht beleid van het theater, want dat beleid wordt door Berenschot juist geprezen. Het is het gebouw (waar de gemeente de eigenaar van is) dat niet meer voldoet aan de eisen van deze tijd om een theater te exploiteren. En er zit vooral scheefgroei in de financiering door de gemeente. De prijzen zijn gestegen, maar de subsidie heeft daarmee geen gelijke tred gehouden. Neem vorig jaar. Toen gingen landelijk de prijzen volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek met 9,6% omhoog. Die jaarlijkse subsidie werd door de gemeente slechts met 1,5% gecompenseerd, terwijl de gemeente wel de huur met 6,4% verhoogde. Zo zijn inkomsten en uitgaven steeds verder uit elkaar gaan lopen.

Merkwaardig genoeg zorgde de Covidcrisis voor uitstel van executie. Theaters kregen geld van de overheid en dankzij dat feit kon De Speeldoos een reserve opbouwen. Maar dat effect is uitgewerkt. Bij ongewijzigd beleid zal het tekort in 2024 130.000 euro bedragen en de jaren daarna oplopen met 150.000 euro per jaar.

Welke oplossing ziet het bestuur?
Er wordt door sommigen gedroomd over een andere locatie, buiten Baarn: niet aanbevelenswaardig gezien de moeilijke bereikbaarheid bv voor kinderen, een categorie gebruikers die ons aan het hart gaat. Veel Baarnaars groeiden op met ons theater. Een heel nieuw theater in het centrum dan? Die oplossing vergt volgens kenners een investering die voor Baarn niet realistisch is. Renovatie, dat wil zeggen gedeeltelijke sloop, modernisering en wederopbouw op de huidige plek ziet het bestuur als de beste oplossing. Dit gebaseerd op de filosofie: denk groot in je ambities, maar houd het klein en overzichtelijk in de uitvoering. Daardoor zullen de exploitatiekosten binnen het redelijke blijven, kunnen meer ruimtes tegelijk worden verhuurd, nemen de inkomsten toe en kan de subsidie binnen aanvaardbare proporties blijven.

Er zijn in opdracht van de gemeenteraad door externe adviseurs al vele onderzoeken gedaan naar het voortbestaan van De Speeldoos. Die hebben bij elkaar om en nabij de 1 miljoen euro aan belastinggeld gekost. Meer onderzoek zal geen nieuwe feiten opleveren. We weten voldoende om te kunnen beslissen over de toekomst. Lapmiddelen, zoals een provisorische opknapbeurt in plaats van grondige vernieuwing leiden tot meer geldverlies. Uitstel laat de onzekerheid voortduren en dat heeft een negatief effect dat zichzelf zal versterken als artiesten, gebruikers en medewerkers hun geloof in de toekomst verliezen. Besluiten nóg langer uitstellen is niet verantwoord.

Roel Burgman, voorzitter van het bestuur

Reageren?
Wil je reageren? Laat hieronder in de blog een reactie achter of mail je reactie naar welkom@speeldoosbaarn.nl. Geef daarin ook graag aan of je een reactie van ons verwacht.

Klik op de afbeelding hieronder en download de ingezonden brief in de Baarnsche Courant van wo 13 sep 2023